Schoenwerpen

Andy Warhol: 'My shoe is your shoe'

Het is fascinerend om te zien hoe snel een rage zich over de globe verspreidt. Na de schoenworp op president Bush door een Irakese journalist, zijn er schoenen gegooid naar de Chinese president, schoenen gegooid op Downing Street, en recent weer schoenen gegooid in Amsterdam, naar een Israëlische legerwoordvoerder.

Schoenwerpen is bij uitstek geschikt als mondiale articulatie van een moderne protestkreet. Door het ultrakorte aan het humoristische te paren, leent het zich uitstekend voor internetverspreiding. Het heeft iets van een scholierengrap, een onschuldige variant op happy slapping.

Daar komt nog bij dat er niet tegen te beveiligen is. Waar mensen zijn, zijn altijd twee keer zoveel schoenen. Een man uit Saoedi-Arabië heeft 10 miljoen dollar geboden voor de schoenen van de Irakese journalist. Ik geloof dat zelfs de schoenen van Diego Maradona nooit zoveel hebben opgeleverd.

Eerder is het wat een Mondriaantje uit de collectie van Yves Saint Laurent ongeveer doet. ‘Schoenworp Bush’ is inderdaad te zien als kunst, als performance op het podium van een geglobaliseerde wereld. Wat ik er mooi aan vind, is hoe het oeroude en het hypermoderne in zulke werken de hand schudden, hoe primitivisme en technologie elkaar omarmen, zelfs met overstijging van de religies. Want niet alleen de islam, ook het Oude Testament kent het: “Moab is mijn waspot; op Edom zal ik mijn schoen werpen!” (Psalm 60:10)

De kunststatus is ook gerechtvaardigd door het nachleben van Schoenworp Bush. Inmiddels zijn er computerspelletjes en schoenenwinkels waarin je schoenen naar wereldleiders kunt werpen. Er is een reusachtige bronzen schoen gemaakt als standbeeld. Ondertussen buigen rechters zich over de vraag of een schoenworp onder ‘belediging’ valt of ‘poging tot lichamelijke mishandeling’.

Wat bovenal prikkelt, is de ironische ambiguïteit van dit alles.

Geen rechter, president (‘het was maat 44’) of burger ter wereld die er níet om geglimlacht zal hebben. En zo brengt dit kunstwerk, misschien wel ongewild, in de mondiale spanningen iets subliems binnen dat ontbrak: de humor.

Alsof er gezegd wordt: het is allemaal veel te ernstig om serieus te benaderen.

Nu.nl zegt: 4 sterren

http://www.nu.nl/boek/1921935/christiaan-weijts--via-cappello-23.html

"De observaties blijven over de pagina’s tuimelen, waarmee Via Cappello 23 een boek wordt dat je op elke willekeurige pagina kunt openslaan voor interessante passages die ook los van elkaar gelezen kunnen worden."

Bidden voor Andries

Doordat ik zonder religie ben opgegroeid, heb ik de Bijbel altijd op precies dezelfde manier gelezen als de Metamorphosen van Ovidius, de sprookjes van Grimm en Gullivers reizen. Het kwam niet in me op dat er mensen konden bestaan die dat anders zagen.

Die naïviteit ben ik nooit helemaal kwijtgeraakt, zodat ik vorige week vol ongeloof naar al die EO-leden in Barneveld keek die oprecht geschokt waren dat hun bloedeigen Andries Knevel het scheppingsverhaal uit Genesis niet langer letterlijk neemt.

“Andries…” sprak een man, met bibberende onderlip, recht in de camera van Nova. “We bidden voor je…”

De eerste impuls is, vanzelfsprekend, een schaterlach. Zijn die kippenboeren écht zo achterlijk? Hoe kon God nu de aarde in ‘zes dagen’ scheppen als het verschijnsel ‘dag’ pas bestond toen die aarde af was?

De tweede impuls is teleurstelling. Teleurstelling omdat een grote bevolkingsgroep niet meer begrijpt (of nog niet begrijpt) wat mythologie en fictie inhouden. De rijkdom van de verhalen uit de Bijbel is aan gelovigen totaal niet besteed.

Het verhaal van Adam, Eva en de zondeval is bijvoorbeeld een van de krachtigste mythen uit onze cultuur, schatrijk aan betekenissen, op talloze niveaus gelaagd, met een indringende emotionele zeggingskracht en een fantasierijke wijsheid. Reduceer je het tot een historisch traktaat, dan trap je het plat tot een eendimensionaal, al met al niet erg overtuigend stuk keukendweil.

Dat zou niet erg zijn als Barneveld inderdaad slechts een clubhuis voor kippenneukers was, maar het probleem is dat deze bij uitstek onliteraire houding bij een groot deel van ons electoraat heerst, groot genoeg om fantasieloosheid een regeringsmacht te laten verwerven. Voeg daarbij dat Amerikanen nog liever een moslim dan een atheïst als president zouden hebben (zoals Maarten van Rossum in zijn programma liet zien), en je krijgt een glimp van de verschrikkelijke wereld waarin wij leven.

Volgens Joseph Brodsky zou het in die wereld een stuk beter gaan als regeringsleiders meer fictie zouden lezen. Beslist, mits we daar aan toevoegen dat ze ook zouden begrijpen wat het karakter van fictie is, dat ze kúnnen lezen. Het christelijke geloof werkt dat vermogen actief tegen.

Toen ik studeerde waren er behoorlijk wat Zeeuwse meisjes in rokken die de boeken van Jan Wolkers, Louis Paul Boon of Gerard Reve niet mochten lezen. Hoe kun je onder zo’n regime ooit iets van de Nederlandse literatuur snappen? Dat ze nu niettemin met een doctorandustitel in de Nederlandse Letteren rondlopen is een grof schandaal. En hoe kunnen die christenen met hun fictievijandig oog ooit hun eigen Bijbel begrijpen?

Het gaat nog veel verder. De oorlogen die gevoerd worden vanwege de vermeende aanwezigheid van de hoofdpersonen uit de Bijbel, Koran of Thora zijn even onzinnig als de pogingen van middeleeuwse ontdekkingsreizigers om de Hof van Eden op aarde te vinden. Ook het islamitisch geïnspireerd terrorisme komt uiteraard voort uit onbegrip van de aard van fictie. De wereld zit vol met mensen die dringend Brodsky moeten lezen.

Neem bijvoorbeeld die ondernemer die vorig jaar in het tv-programma van Andries Knevel zat. Meneer had de Ark van Noach nagebouwd. Kosten: een miljoen euro. Meneer was ervan overtuigd dat die boot echt bestaan had. ‘Bewijzen kunnen we dat niet, maar we kunnen de mensen wel een handreiking geven, laten zien hoe het geweest is.’ Zijn stunt is even kolderiek als dat het zou zijn als iemand het vliegtuigje uit Joe Speedboot zou namaken, de teletijdmachine uit Making History van Stephen Fry of de toverdrank van Panoramix, als bewijs dat het echt gebeurd is.

Iemand geeft een miljoen euro uit om het archetypische verhaal van Noachs Ark te vernietigen, te ontdoen van zijn rijke mythologische dimensies en terug te brengen tot een platte kermisattractie.

Misschien is dat het moment geweest dat Andries Knevel wroeging kreeg. Dat hij nu tot inkeer komt, is hoopgevend. Laten we bidden dat er een dag komt dat alle christenen instemmend kunnen grinniken om de volgende passage uit De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera: ‘Meteen aan het begin van Genesis staat dat God de mens heeft geschapen om hem te laten heersen over vogels, vissen en levende wezens. Uiteraard werd Genesis geschreven door een mens en niet door een paard.’

Heerlijk Eerlijk Heertje

Vorige week nam ik de tv-show van Raoul Heertje voor één keer over. Hieronder zijn de volledige interviews terug te kijken:

http://www.heerlijkeerlijkheertje.nl/page/aflevering-6

Stiekem en formeel

Stiekem ben ik wel opgelucht dat Groot-Brittannië Geert Wilders de toegang tot het land heeft ontzegd. Mijn vriendin en ik zijn dit weekend in London, en Fitna-rellen zijn wel het laatste wat je kunt gebruiken op Valentijnsdag.

Voor je het weet gooien boze moslims weer schoenen naar het Parlementsgebouw, ontploft er links en rechts een metrobom, en als eenmaal duidelijk is dat een film van een Nederlandse parlementariër de aanleiding van al dat tumult is, zal de collectieve woede zich richten tegen alles wat Nederlands is.

Goed, dat denk ik allemaal stiekem. Formeel vind ik het godgeklaagd. Een burger uit een bevriend mede-EU-land zomaar de toegang ontzeggen is een grove schending van het Verdrag van Schengen (1985)!

De Britse regering heeft denk ik ook geworsteld met het stiekeme en het formele standpunt. Na dreigingsanalyses heeft men kennelijk besloten: dit geeft teveel gefuck.

Het formele juridische standpunt (vrij reizen voor EU-burgers) heeft stuivertje gewisseld met het stiekeme (we can’t take the risk).

De ellende is dat ik dit best begrijp. Als Geert Wilders aanbiedt de film Fitna bij mij thuis op de dvd-speler te komen vertonen, en ik daarop dreigbrieven in de bus krijg, zou ik ook zeggen: nou Geert, liever niet.

De ellende is dat dit exact Wilders’ gelijk lijkt aan te tonen. Formeel is er vrijheid van meningsuiting en van verkeer binnen de EU, maar die wordt momenteel door informele factoren (geweldsdreiging) ernstig ondermijnd.

Hoe krachtig die factoren zijn, blijkt wel uit het feit dat alleen het afblazen van de filmvertoning kennelijk niet afdoende was. De Britten moesten de bedreigers tegemoet komen met een ondubbelzinnige knieval.

Onze Buitenlandminister Maxime Verhagen (CDA) wilde de kritiek vóór blijven en tikte op z’n Twitter (een hippe mix tussen sms en weblog): “Gebeld met collega Miliband om ongenoegen kenbaar te maken over de beslissing van Londen om Wilders uit het Verenigd Koninkrijk te weren.”

Een formeel correct standpunt, maar zal hij er werkelijk een grote zaak van gaan maken?

Of is hij eigenlijk ook wel opgelucht, stiekem dan?

Art. 285b - The Movie

Scholieren uit 6vwo maakten voor een schoolopdracht een mooi en intrigerend filmpje gebaseerd op Art. 285b. Zo zou de opening van Art.285b - The Movie er volgens hen uit kunnen zien:

http://www.youtube.com/watch?v=jJws2fWQJM4

Scenario, regie en productie: Marit Hulzenga en Inge Henkens.

Een leuke avond

Hoe houden we de klassieke muziek in leven als straks alle grijsaards de Concertgebouwstoelen voor hun graf hebben verruild? Het meest waardeloze antwoord op die waardevolle vraag gaf hoogleraar Hans Abbing deze week.

De klassieke muziek moet de praktijk van de popconcerten overnemen, vindt hij, en hij pleit voor staconcerten, Klassiek in Paradiso, lekker in- en uit lopen met bier en chips. “Die luisteraars hoeven niet alle details te horen, ze willen gewoon een leuke avond hebben.”

Je moet wel kunstsocioloog zijn om zoiets ezelachtigs te bedenken. Dat klassieke muziek stilte en aandacht vereist heeft niets te maken met ‘etiquette’, ‘stijve sfeer’ of misplaatst respect voor ‘hoge kunst’, zoals Abbing beweert. Klassieke muziek heeft stilte nodig zoals een schilderij voldoende licht.

Zoals je Vermeers Gezicht op Delft ook niet in een donkere bezemkast zet (‘de kijkers hoeven niet alle details te zien’), zo gooi je de Pastorale van Beethoven ook niet in een lawaaierig jongerenhonk.

Ja, de socioloog heeft vast gelijk met zijn constatering dat mensen steeds meer een leuke avond willen hebben, maar het is een hoogleraar onwaardig om die vervlakking toe te juichen en te willen faciliteren. Klassieke muziek heeft veel waardevollere ervaringen te bieden dan dat ene woord dat de verveelde mentaliteit van de consumerende massa opsomt: leuk.

Het is aan onderwijzers en vooral aan wie ooit als de intelligentste onder hen golden, hoogleraren, om bij jongeren een gevoeligheid te stimuleren waardoor kunst hun levens kan verrijken.

Leer ze kijken, leer ze lezen, leer ze luisteren.

Afgelopen dinsdagochtend liep ik door het Palais des Beaux-Arts in Brussel. Er hing een weldadige stilte, die alleen doorbroken werd door groepen kleine kinderen, kleuters nog, die in kleermakerszit rond doeken samendromden terwijl leraren uitleg gaven. Ademloos keken ze hun ogen uit.

Abbings houding past in een oprukkende misvatting dat ‘hoge cultuur’ als straf wordt ervaren door jongeren en dat je die niet mag ‘opdringen’ en moet verpakken als entertainment. Zo ontzeg je ze het vermogen om van Vermeer of Beethoven te genieten. Zo maak je de toekomst leuk.

Schaduwprijs

Naar aanleiding van dit bericht, dit commentaar (waar ik mij bij aansluit) en deze observaties, is het haast te overwegen dit jaar een speciale schaduwprijs in het leven te roepen. Met als longlist:


Bert Natter: Begeerte heeft ons aangeraakt
Hans Münstermann: Land zonder Sarah
Jan van Loy: De heining
Jan Cremer: Ik Jan Cremer III
Paul Baeten Gronda: Nemen wij dan samen afscheid van de liefde
Gerrit Komrij: Villa Pouca
Christiaan Weijts: Via Cappello 23
Tesso de Loo: Harlekino
Jerry Goossens: Vreeland